“บัวลอย” เป็นขนมคู่สำรับไทยมาตั้งแต่ครั้งโบราณ สันนิษฐานว่า สูตรในปัจจุบันมาจากตำรับของท้าวทองกีบม้าในสมัยอยุธยาตอนปลาย ทว่ามิใช่สูตรต้นฉบับ เพราะชนชาติใกล้เคียงในแถบตะวันออก ตั้งแต่ประเทศจีนลงมาจนถึงแหลมมลายูต่างก็มีขนมหวานลักษณะคล้ายบัวลอยอยู่เช่นกัน กล่าวคือ เป็นขนมที่มีลักษณะเป็นแป้ง ปั้นแล้วนำไปต้ม ขนมบัวลอยมีสมมุติฐานเกี่ยวกับต้นกำเนิดที่น่าสนใจอยู่ว่า เนื่องด้วยประเทศบริเวณนี้เป็นเขตอบอุ่นที่พืชตระกูลแป้งเติบโตดี เก็บผลผลิตได้ค่อนข้างสูง จึงมีการคิดค้นกระบวนการปรุงอาหารจากแป้งด้วยวิธีต่าง ๆ หนึ่งในนั้นคือ การนำแป้งมาปั้นแล้วต้ม หลายชาติพันธุ์จึงมีการออกแบบเมนูแป้งปั้นที่คล้ายบัวลอยเป็นของตัวเอง เพียงแต่อาจมีส่วนผสมแตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่

บัวลอยของไทยจะใช้วิธีการปั้นแป้งเป็นลูกกลม ๆ ใส่ไส้ข้างในเป็นพืชผล ให้ความกรุบกรอบ และนำไปต้มในน้ำเดือด ก่อนที่จะตักรับประทานคู่กับน้ำเชื่อม หรือน้ำกะทิ บางสูตรก็ใส่ไข่ลงไปทำเป็นไข่หวาน หรือใส่เฉพาะไข่แดงเค็มลงไปให้มีรสเค็ม และมีความมัน กลายเป็นเมนูบัวลอยไข่หวานได้อย่างลงตัว

ในประวัติศาสตร์ไทยบัวลอยนำมาใช้เป็นขนมในงานบุญ งานเลี้ยงพระ และงานพิธีต่าง ๆ หรือฝั่งชาวไทยเชื้อสายจีนก็มีเทศกาลไหว้ขนมบัวลอย (ตังโจ่ย) ที่มีการทำขนมบัวลอย หรือ ‘ขนมอี๋’ ซึ่งทำจากแป้งข้าวเหนียว ปั้นเป็นเม็ดกลมเล็ก ๆ ผสมสีชมพูและสีขาว คล้ายการทำบัวลอยน้ำกะทิของคนไทย แต่ขนมอี๋จะใช้น้ำตาลทรายขาว หรือน้ำตาลทรายแดงแทนกะทิ หรือมีขนมบัวลอยจีนอีกชนิดชื่อว่า ‘ยุเหวียนเซียว’ เป็นแป้งข้าวเหนียวสอดไส้งาดำรับประทานกับน้ำขิง มีชื่อไทยก็ตรงตัวคือ ‘บัวลอยน้ำขิง’