ข้าวคลุกกะปิไม่พบบันทึกว่า ผู้ใดเป็นคนรังสรรค์เมนูนี้ เพียงแต่นิยมรับประทานกันมานานแล้ว สูตรต้นตำรับชาววังแท้ ๆ ต้องมี ปลาดุกย่างคลุกเคล้าด้วยเสมอ

ข้าวคลุกกะปิเป็นอาหารตำรับชาวเมืองที่มีรสชาติครบเครื่อง มีวัตถุดิบหลากหลาย แต่เมื่อทานผสมกันแล้วกลับมีรสชาติที่เข้ากันอย่างดี ถือว่าเป็นอาหารกะปิอีกหนึ่งเมนูที่เลิศรส ‘กะปิ’ เป็นเครื่องปรุงคู่บารมีที่สำคัญของครัวเรือนสยามมาอย่างยาวนาน คนไทยรู้จักกะปิมาตั้งแต่สมัยพ่อขุนรามคำแหง ตอนที่สุโขทัยแพร่อำนาจขยายอาณาเขตลงทางใต้ จนครอบครองปัตตานีก็ได้นำกะปิขึ้นเหนือกลับสู่กรุงสุโขทัยมาด้วย

กะปิมีบันทึกเป็นหลักฐานในสมัยพระนารายณ์มหาราชช่วงที่ประกาศใช้นโยบายเปิดประเทศ ได้มีมิตรสหายต่างชาติเข้ามากรุงศรีอยุธยา มีทูตจากเปอร์เซียเข้ามาเยือน และบันทึกถึงกะปิไว้ว่า กะปิเป็นเครื่องปรุงอาหารอย่างหนึ่งของไทย เป็นของเน่า กลิ่นเหม็น ไม่เห็นสมควรนำไปปรุงอาหารได้เลย

แต่หลังจากนั้น 21 ปี ทูตฝรั่งเศสได้มาเยือน และบันทึกถึงกะปิไว้ว่า กะปินั้นไม่ได้เลวร้ายเหมือนอย่างที่ทูตของเปอร์เซียบรรยายเอาไว้ โดยบรรยายถึง สำรับกับข้าวไทยว่า ปกติซอส (น้ำพริก) ของไทยก็ไม่ค่อยมีอะไร ใส่พริก กระเทียม และเครื่องเทศ ไม่รู้ทำไมคนไทยถึงชอบเจ้ากุ้งที่หมักจนเปื่อย ที่เรียกว่า ‘กะปิ’ มากจนต้องผสมมันลงไปด้วยเสมอ ๆ ดังกล่าว เป็นหลักฐานว่า ทูตฝรั่งเศสได้บันทึกถึง ‘น้ำพริกกะปิ’

ส่วนข้าวคลุกกะปิ มีพูดถึงครั้งแรกสมัยรัชกาลที่ 5 ตอนเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 2 ปี ค.ศ.1907 มีบันทึกว่า รัชกาลที่ 5 ทรงพระสุบินถึง กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร ผู้มีศักดิ์เป็นยายว่า ปรุงข้าวคลุกกะปิให้รับประทานได้อร่อยนัก เมื่อตื่นขึ้นมา พระองค์จึงมีพระบรมราชโองการให้เตรียมกะปิและเครื่องปรุงต่าง ๆ ให้พร้อมสรรพ จากนั้นพระองค์ก็ทรงคลุกเสวยด้วยพระองค์เองในตอนเช้าที่ยุโรป