คำว่า ‘ซอส’ อาจเป็นคำที่ไม่ค่อยคุ้นหูเท่าไรนักเมื่อนำมาใช้กับอาหารไทย ด้วยลักษณะวิธีการปรุงอาหาร ‘ซอสมะขาม’ จึงเป็นคำเรียกที่ถูกต้องและเข้าใจง่าย และทำให้เมนูมีความน่าสนใจยิ่งขึ้นด้วย ซอสมะขามได้รับการขนานนามว่าเป็น ‘ซอสสามรสสารพัดประโยชน์คู่ครัวไทย’ มีที่มาจากน้ำเคี่ยวซึ่งปรุงจากน้ำตาล น้ำปลา และน้ำมะขามเปียก ด้วยส่วนผสมสามชนิดนี้ ทำให้ได้น้ำปรุงรสที่มีรสชาติถึงสามรสด้วยกัน ได้แก่ รสเปรี้ยว รสเค็ม และรสหวาน สามารถนำไปรังสรรค์ หรือปรุงอาหารได้หลากหลายเมนู

วัตถุดิบสำคัญอันเป็นที่มาของซอสนี้คือ มะขามเปรี้ยว เป็นไม้มงคลชนิดหนึ่งของไทย นิยมปลูกไว้ทางทิศตะวันตกของบ้าน ด้วยเชื่อว่า จะทำให้เจ้าของบ้านมีบารมี นอกจากนี้ ฝักมะขามยังใช้ทำนายฟ้าฝนได้ เชื่อว่าปีใดที่ฝักมะขามโค้งงอมาก จนปลายผลมาชิดขั้วผลเป็นวงกลม แสดงว่าปีนั้นอากาศจะหนาวจัด

จะเห็นได้ว่า มะขามได้ผูกโยงเข้ากับวิถีชีวิตและความเชื่อของคนไทย อีกทั้งเป็นสมุนไพรที่มีคุณประโยชน์อย่างยิ่ง ต่อมาจึงนำมาใช้ปรุงอาหารหลายชนิด ด้วยรสชาติและคุณสมบัติของมะขาม จึงเหมาะแก่การนำมาทำเป็นซอสต่าง ๆ เช่น ซอสสำหรับราดกุ้งทอด ซอสผัดไทยโบราณ หรือสามารถผสมกับส้มตำไทย จะได้รสชาติเปรี้ยวกลมกล่อม